Νίκος Φώσκολος: Ο δημιουργός εθνικολαϊκών ταινιών και σίριαλ

Κηδεύτηκε μέσα σε πλήθος κόσμου την Παρασκευή 1 Νοεμβρίου ο γνωστός σεναριογράφος και σκηνοθέτης Νίκος Φώσκολος. Υπήρξε ο άνθρωπος που τα σενάρια του («Το χώμα βάφτηκε κόκκινο») έφτασαν μέχρι τα Όσκαρ, ενώ ο «Άγνωστος Πόλεμος» και τα δικαστικά και αστυνομικά δράματα που γύρισε την περίοδο 1967-1973 εξέφραζαν με τον καλύτερο τρόπο την εθνικολαϊκή ιδεολογία.
 Ο Νίκος Φώσκολος γεννήθηκε στην Αθήνα στις 26 Νοεμβρίου του 1927. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών χωρίς όμως να λάβει πτυχίο. Αρχικά δούλεψε ως δημοσιογράφος, (στη δεκαετία 1950-1960), στις εφημερίδες «Εμπρός» και «Ανεξάρτητος Τύπος», κάνοντας ελεύθερο και καλλιτεχνικό ρεπορτάζ και γράφοντας κινηματογραφική κριτική. Από πολύ νωρίς ασχολήθηκε με τη συγγραφή αστυνομικού μυθιστορήματος. H ραδιοφωνική εκπομπή «Αστυνομικές ιστορίες του Νίκου Φώσκολου» αποτέλεσε το πρώτο του ραδιοφωνικό σήριαλ που είχε πολύ μεγάλη επιτυχία και όταν εκδόθηκε ήταν το μπεστ σέλερ της εποχής.

 Το 1959 αρχίζει να γράφει σενάρια για τον κινηματογράφο με πρώτη την «Κρυστάλλω» του Βασίλη Γεωργιάδη. Με τον Γεωργιάδη θα συνεργαστεί στο «Το χώμα βάφτηκε κόκκινο» που μέχρι τις υποψηφιότητες των Όσκαρ. Πρόκειται για ένα ελληνικό γουέστερν τοποθετημένο λίγο πριν το Κιλελέρ με μια θανάσιμη αντιπαράθεση ανάμεσα στους δυο γιούς του γεροτσιφλικά Ανδρέα Χολέβα (Μάνος Κατράκης): τον γεμάτο ανθρωπιά Οδυσσέα (Νίκος Κούρκουλος) που φυλακίσθηκε γιατί συμπαρατάχθηκε με τους κολίγους και τον μεγάλο αδελφό Ρήγα (Γιάννης Βόγλης) που αντιτίθεται στην επιστροφή του πρώτου στο σπιτικό και την συγχώρεση από τον πατέρα τους . Μια ιστορία που παραπέμπει στην Παραβολή του Άσωτου Υιού με έρωτες, μίση, άλογα, πυροβολισμούς, βία, σεξ, και κοινωνικά μηνύματα. Ενώ στο τέλος υπάρχει ένα επιμύθιο: «Σε λίγα χρόνια η γη της Θεσσαλίας μοιράστηκε στους αγρότες. Ζύγωνε ο Πόλεμος για την απελευθέρωση της Μακεδονίας και ο Βενιζέλος διακήρυττε: «Σκλάβοι δεν θα μπορούσαν να ελευθερώσουν σκλάβους»». Αυτό το επιμύθιο καταστρέφει την αριστερή «ανάγνωση» που θα ήθελαν κάποιοι. Μετά θα έρθει η συνεργασία του με τον Ντίνο Δημόπουλο στην «Κοινωνία ώρα μηδέν» (1966) και το «Κοντσέρτο για Πολυβόλα» (1967). Στο πρώτο ένας πρώην πιλότος, ο Άγγελος Μουρούζης (Νίκος Κούρκουλος), που το έχει ρίξει στο ποτό και τη χαρτοπαιξία, ορίζεται ως πρόεδρος μιας επιτροπής που θα ερευνήσει τα αίτια μιας αεροπορικής τραγωδίας, στην οποία σώθηκε μόνο μία επιβάτης. Θα αναζητήσει την αλήθεια και την απονομή δικαιοσύνης κόντρα στα συμφέροντα που εκπροσωπεί ο αδελφός του (Ανδρέας Μπάρκουλης), επικεφαλής της πολιτικής αεροπορίας.

 Ενώ στο «Κοντσέρτο για Πολυβόλο» που γυρίσθηκε με διαταγή του ΓΕΣ μόλις λίγο καιρό μετά την 21η Απριλίου, η Νίκη (Τζένη Καρέζη), μια πολιτική υπάλληλος στο Γενικό Επιτελείο Στρατού, παραμονές του πολέμου του ‘40, παραδίδει στρατιωτικά έγγραφα στους Ιταλούς, οι οποίοι την εκβιάζουν με την ζωή του αδελφού της. Η πράξη της αποκαλύπτεται και κινδυνεύει να καταδικαστεί σε θάνατο, αλλά ένας στρατηγός με το ψευδώνυμο Δαρείος (Μάνος Κατράκης) της προτείνει να συνεχίσει να προμηθεύει τους Ιταλούς με έγγραφα, πλαστά όμως αυτή τη φορά. Μαζί της, όμως, μπλέκει κι ο νεαρός λοχαγός Θεοδώρου (Κώστας Καζάκος), που είναι ερωτευμένος μαζί της. Όταν μια δήθεν κλοπή αποκαλύπτεται, ο λοχαγός δικάζεται και καταδικάζεται σε θάνατο, μόνο που η εκτέλεσή του είναι εικονική για να πειστούν οι Ιταλοί για το γνήσιο των πληροφοριών που προμηθεύονται, ενώ ο πόλεμος ξεσπάει. Στον «Πυρετό της Ασφάλτου» (1967) έχουμε το ηθικό δίλημμα ενός αστυνομικού (Γιώργος Φούντας) ανάμεσα στο να σώσει την γυναίκα του (Τζένη Ρουσσέα) που γεννάει βρίσκοντας αίμα ή να σώσει τριάντα παιδιά που τα απήγαγε ως ομήρους ένας δραπέτης φρενοκομείου. Το ηθικό δίλημμα θα γίνει βάση για πολλά έργα του Φώσκολου. Κλασσικό παράδειγμα η «Ορατότης Μηδέν» του ίδιου με τον Νίκο Κούρκουλο στον ρόλο του Άγγελου Κρεούζη, μοναδικού επιζήσαντα ενός ναυαγίου που αποκαλύπτει στην επιτροπή του Υπουργείου ότι αιτία για το ναυάγιο ήταν οι αβαρίες και η πλημμελής συντήρηση του σκάφους του Ηρόδοτου Ρίχτερ (Σπύρος Καλογήρου), ο οποίος μετά από αυτό αυτοκτονεί. Τότε ο αδελφός του τελευταίου Χόρστ Ρίχτερ δεν θα αφήσει τον Κρεούζη σε χλωρό κλαδί σε σημείο να μην μπορεί να βρει ξανά δουλειά. Τότε ο Κρεούζης αλλάζει στάση: αρραβωνιάζεται την κόρη του Ρίχτερ, Χριστίνα (Μαίρη Χρονοπούλου) και αναλαμβάνει την διεύθυνση της εταιρείας του. Όταν όμως καταλαβαίνει ότι και ο Χόρστ Ρίχτερ χρησιμοποιεί παλαιά και άχρηστα πετρελαιοφόρα, εξεγείρεται και γίνεται ξανά ο σταυροφόρος της Δικαιοσύνης. Εδώ έχουμε την αρχετυπική ιστορία του τίμιου μικροαστού που εξεγείρεται ενάντια στην διεφθαρμένη μεγαλοαστική τάξη. Μια ηθική εξέγερση που βλέπουμε στην «Ζούγκλα των Πόλεων» με την σύγκρουση του αστυνομικού ρεπόρτερ Νίκου Αυγέρη (Κώστα Πρέκα) ενάντια στον Λυσία Σέκερη (Μάνος Κατράκης) που καταχράται τα λεφτά ενός μεγαλο-οικοδομικού οργανισμού. Αυτή η εξέγερση των μικροαστών εναντίον των μεγαλοαστών και ήταν ένα βασικό στοιχείο της ιδεολογίας της 21ης Απριλίου Όπως έγραφαν και στο Διάταγμα της επανάστασης ότι δεν θα αφήσουν κανένα να εκμεταλλευτεί τα αδέλφια τους, την τάξη του μόχθου και του ιδρώτα. Ενώ το ίδιο συνέβαινε με αστυνομικά δράματα όπως τα «Κατάχρηση Εξουσίας» του Σταύρου Τσιώλη και «Με Φόβος και Πάθος» του Νίκου Δημόπουλου που είχαν ήρωες με έντιμους αστυνομικούς αντί διεφθαρμένους, όπως οι ταινίες του Μελβίλ στην Γαλλία της εποχής. Ένα τρίτο στοιχείο των ταινιών του Φώσκολου ήταν ο πατριωτισμός όπως φαίνεται κυρίως στην «Υπολοχαγό Νατάσσα» του ίδιου, μία από τις δημοφιλέστερες ταινίες όλων των εποχών. Ενώ ο «Άγνωστος Πόλεμος» ήταν η μεταφορά του «Κοντσέρτου για Πολυβόλα» στην μικρή οθόνη. Εδώ κεντρικός ήρωας ήταν ο Συνταγματάρχη Βαρτάνης (Άγγελος Αντωνόπουλος), ο οποίος υπηρετεί στο γραφείο αντικατασκοπείας (όπως ακριβώς και ο Παπαδόπουλος προεπαναστατικά) και είναι επικεφαλής μιας επιτροπής που ανακρίνει και ερευνά για τις κινήσεις των κατασκόπων του Άξονα. Τότε θα βρεθεί αντιμέτωπος με τον γυναικαδελφό του Έκτορα Ψάχο (Κώστας Καραγιώργης) τον οποίο θα κατηγορήσει για κατάσκοπο μέχρι να καταλάβει ότι πρόκειται για ένα σωσία του. Η σειρά έκανε το αξεπέραστο ρεκόρ παρακολούθησης του 81% ανάμεσα στο 1971 και το 1973. Μάλιστα πολλοί τον κατηγόρησαν ότι έκανε δημοφιλείς τους επαναστάτες αξιωματικούς, λες και αυτό ήταν κακό. Η δημοτικότητα της σειράς του άνοιξε τις πόρτες για το «Έν Τούτω Νίκα» (1973) ή τον «Ρωμανό τον Διογένη: Πορφύρα και Αίμα» (1977-1978) Για αυτά του τα σήριαλ βραβεύτηκε από την Εκκλησία.
Τέλος το 1981 ο Φώσκολος γύρισε το «17 σφαίρες για έναν άγγελο» την τελευταία πατριωτική ταινία του ελληνικού κινηματογράφου. Από το 1981 και μετά στράφηκε σε ταινίες-καταγγελίας όπως «Άγρια Νιάτα» και «Θύρα 7 - Η Μεγάλη στιγμή»,ενώ έφτασε σε νέα ύψη δημοτικότητας με την «Λάμψη» και το «Καλημέρα Ζωή» της ιδιωτικής τηλεόρασης. Σίριαλ που ήταν μάλλον το στυλ «Δυναστείας» ή σαπουνόπερας, όπου όμως κρατούσε μια δικιά του ποιότητα. Για το έργό του βραβεύτηκε το 2001 από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Μια απόδειξη ότι το έργο του άξιζε πολλά περισσότερα από αυτά πού ήθελαν οι αριστεροί κριτικοί στην Ελλάδα.